Janusz I Mazowiecki

Książę Janusz I Mazowiecki. 8 grudnia 1429 roku oddał ducha Książę Mazowiecki, Janusz I Starszy. Nie ma twardych dowodów na jego urodzenie, ale nastąpiło to prawdopodobnie około 1346 roku, tak więc ten, który Łomżę miastem uczynił dożył sędziwego wieku, bo lat co najmniej 83. To pierworodny syn księcia mazowieckiego Siemowita III, jego matką była Eufemia Opawska. Ciekawostką jest to, że Jan Długosz w swoich kronikach początkowo dodał lat Januszowi, przypisując mu datę urodzenia na rok 1329. Znacznie później historycy udowodnili, że Janusza na świecie z całą pewnością nie było wcześniej niż od roku 1346, gdyż wydzielono mu własną dzielnicę ze stolicą w Warszawie na przełomie 1373/74 r. W 1381 roku, już po śmierci ojca Siemowita III ostatecznie podzielono dzielnicę pomiędzy Janusza I, a jego brata, Siemowita IV. I to właśnie wówczas Ziemia Łomżyńska stała się własnością Janusza, a oprócz niej także m.in. ziemia warszawska, ciechanowska, nurska i zakroczymska.
Janusz I był gorącym orędownikiem głębokiej reformy gospodarczej swoich „włości”, co owocowało tym, że w dość szybkim czasie wielu ośrodkom nadał prawa chełmińskie. Łomża otrzymała je 15 czerwca 1418 r. (w przyszłym roku upłynie 600 lat), a wcześniej przywilejem tym – z rąk księcia – cieszyły się tylko: Czersk, Ciechanów, Różan, Nowa Warszawa i Drohiczyn. W sumie przywilej ten został darowany przez Janusza Starszego 24 miastom. Utrzymywał bliskie stosunki z Polską i Litwą, czym sprowokował wobec siebie głęboką niechęć zakonu krzyżackiego. W 1393 roku w złotorii nad Narwią książę został porwany przez krzyżackich komturów i doeskortowany do Malborka, gdzie urzędował wówczas sam wielki Konrad von Jungingen. I tylko zdecydowana interwencja króla Władysława Jagiełły spowodowała, że Janusz odzyskał wolność, ale zaledwie na kilka lat, bo na sześć lat przed Grunwaldem Krzyżacy uprowadzili go wraz z małżonką i synami, do państwa zakonnego. Król po raz drugi zapewnił im wolność. Ale Krzyżacy nękali wielokrotnie ziemie księcia Janusza I, który – mocno chyba wkurzony – zebrał rycerstwo i na czele swojej chorągwi zameldował się 15 lipca pod Grunwaldem. Za męstwo w walce otrzymał potem od króla zamki krzyżackie w Olsztynie, Ostródzie i Nidzicy.  Janusz I Starszy był żonaty z Danutą Anną – córką wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta. Para książęca doczekała szczęśliwie trzech dorodnych synów: Janusza, Bolesława i Konrada. Żąden z nich jednak – ze względu na krzepki organizm tatusia – nie doczekał szczęścia panowania. Janusz I Mazowiecki swój tron przekazał w testamencie dopiero swojemu wnukowi po drugim synu, Bolesławie, czyli Bolesławowi IV. Dopełnił żywota 8 grudnia 1429 roku w czersku. Spoczął w kościele św. Jana w Warszawie.
W Łomży ma ulicę swojego imienia i jeszcze do ubiegłego roku gimnazjum Nr 8 nosiło Jego imię. Jego imię nosi także jedna z ulic na warszawskiej Woli (pomiędzy Górczewską a Obozową), a także Hufiec ZHP Warszawa Centrum.