Bernatowicz Feliks Aleksander Geysztowt

  1. Strona główna
  2. /
  3. My z Łomży [A...
  4. /
  5. Bernatowicz Feliks Aleksander Geysztowt

Bernatowicz Feliks Aleksander Geysztowt (1786 – 1836), właściwe nazwisko: Bern, polski powieściopisarz romantyczny i komediopisarz. Urodził się 18 maja 1786 r. w Kownie jako syn Jakuba, rotmistrza województwa trockiego i Wiktorii z Baranowiczów. Dzieciństwo spędził w Opuszatej (powiat mariampolski), a pierwsze nauki pobierał w Wilnie. Po śmierci swego ojca został wysłany przez stryja Tomasza (stolnika witebskiego) do Liceum Krzemienieckiego. Nieco później dostał się na dwór Czartoryskich w Sieniawie jako sekretarz księcia generała ziem podolskich. Na jego zlecenie odbywał liczne podróże, zwiedzając m.in. Wiedeń, Monachium i Drezno. Po śmierci Adama Kazimierza Czartoryskiego (1823), przeprowadził się wraz z dworem Czartoryskich do Puław, gdzie pełnił funkcję bibliotekarza. W związku z prowadzonymi przez siebie amatorskimi badaniami etnograficznymi odwiedził Litwę. Skutkiem tego był największy sukces autorski Bernatowicza – powieść Pojata, córka Lezdejki, ukazująca beletrystycznie dwa dziejowe wydarzenia: chrzest Litwy i połączenie obu państw pod wspólną koroną. W roku 1831 przybył do Warszawy, a rok później (1832) objął redakcję rządowego „Dziennika Powszechnego”. W roku 1834 powrócił do Warszawy. Kilka miesięcy później (1835) popadł w obłęd. Pierwszą powieścią Bernatowicza były Nierozsądne śluby. Listy dwojga kochanków na brzegach Wisły wydane w 1820 w formie powieści historycznej w listach, dziejącej się w XVI w. Powieść mimo historycznego kostiumu traktowana była jako utwór w dużym stopniu autobiograficzny. Nierozsądne śluby zostały napisane stylem dość prostym i naturalnym, bez nadmiernej ilości figur retorycznych, charakterystycznych dla epoki. W okresie Królestwa Kongresowego nastąpił rozwój polskiej powieści historycznej. Bernatowicz był jednym z współtwórców tego nurtu, pisząc m.in. powieści Pojata, córka Lizdejki, czyli Litwini w XIV wieku (1826) oraz Nałęcz. Romans z dziejów polskich (1828). Inne najważniejsze utwory tego pisarza, to m.in.: Rozległość. Komedia w 2 aktach, napisana dla teatru sieniawskiego… w listopadzie 1817, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 2458/2, (podpisana krypt.: F. B.); Bezżeniec w kłopotach. Komedia w 3 aktach, wyst. Lwów(?) około roku 1818; Nierozsądne śluby. Listy dwojga kochanków na brzegach Wisły mieszkających, przez F. B. zebrane, napisane w 2 tomach, Warszawa 1820, (powieść sentymentalna); „Adam na Klewaniu i Żukowie książę Czartoryski, generał ziem podolskich”, Pamiętnik Warszawski Umiejętności Moralnych i Literatury 1830, t. 2, s. 300-308; także wyd. F. K. Prek Wizerunki znakomitych ludzi w Polszcze z dołączeniem krótkiego każdej osoby żywota, zeszyt 2, Kraków 1830; Powódź (powiastka realistyczna), Noworocznik polskiej płci pięknej poświęcony 1833; wyd. następne: zob. Powieści z podań…; Lwowianin 1839, zeszyt 2 – 1840, zeszyt 3; Kalendarz Poznański na r. 1878, Poznań 1877, s. 103-157; wyd. osobne: Kraków 1900; na podstawie pierwodruku wyd. W. Kubacki w aneksie do: „Twórczość F. Bernatowicza”, Wrocław 1964, PAN Oddział w Krakowie Prace Komisji Historyczno-Literackiej nr 12; Reginka z Sieciechowa, wydano zob. Powieści z podań…; wyd. następne: wyd. F. S. Dmochowski Czytelnia najnowszych powieści rozmaitego rodzaju i przedmiotu, t. 7, Warszawa 1834; wyd. osobne: Warszawa 1908; Naród Polski (Chicago) 1909, nr 27-29; Powieści z podań ludu i obyczajów krajowych, Warszawa 1834; wyd. następne: Poznań 1878, (zawartość: Powódź i Reginka z Sieciechowa); Szczęście z przypadku, niewydane, (powiastka); Madonna albo niemy zakochany, t. 1-3, nieukończone i niewydane;Opisanie przygód z buldogiem, niewydane; Skargi i użalenia na niejakiego pana K., niewydane; Historia literatury polskiej, niewydane; Władysław III Warneńczyk. Powieść, nieukończona, (informacja: Kurier Polski 1830, nr: 46, 126); Halszka z Ostroga. Tragedia, nieukończona, (informacja: Kurier Polski 1830, nr: 46, 126); drobne utwory ogł. w czasopismach: Pamiętnik Warszawski Umiejętności Moralnych i Literatury (1830), Dziennik Powszechny (red. 1832). Bernatowicz zmarł 7 września 1836 roku w Łomży. Pochowany na starym cmentarzu, nieopodal kaplicy Śmniarowskich. Jego wnukiem był znany lekarz wojskowy gen. Aleksander Bernatowicz (1855–1920).