Szwarce Bronisław Antoni

Szwarce Bronisław Antoni (1834-1904) – uczestnik powstania styczniowego na Ziemi Łomżyńskiej, polski inżynier i działacz niepodległościowy; tłumacz literatury rosyjskiej, m.in. poezji Michała Lermontowa i Aleksandra Puszkina, członek korespondent Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Urodził się 8 października 1834 r. w Lochrist. Bronisław Szwarce był synem Józefa Jana Szwarcego, wygnańca politycznego, który schronił się w Bretanii po upadku powstania listopadowego (1832). Jako czternastolatek w 1848 brał udział w Wiośnie Ludów. W 1852 ukończył studia w politechnicznej Ecole centralle des arts et manufactures w Paryżu. W 1857 przeprowadził się do Wiednia, a w 1859 trafił do Warszawy. Później mieszkał w Białymstoku (pracował przy budowie kolei) i Łapach; w Białymstoku zorganizował siatkę powstańczą. Działacz „stronnictwa czerwonych” przed wybuchem powstania styczniowego (1863). Był inżynierem kolejowym i zgłosił się do pracy przy budowie kolei, którą budowała dla Rosji francuska spółka „Credit Mobillier”.  W ten sposób dotarł m.in. na Ziemię Łomżyńską i organizował powstańczą siatkę w regionie. Niestety został aresztowany tydzień po otwarciu żelaznej drogi. Kolej zgodnie z planem już w pierwszych dniach powstania opanowali insurgenci, ale w lutym odzyskali ją Rosjanie. Następnie odbudowali i do końca powstania transportowali nią wojsko i broń, a finansjera francuska zakazała powstańcom jej niszczenia. W ten sposób symbol nowoczesności i postępu, który budowali polscy robotnicy, stał się jednym z ważniejszych instrumentów umożliwiających zdławienie powstania. Kierował Wydziałem Spraw Wewnętrznych Centralnego Komitetu Narodowego, lecz został aresztowany przez władze carskie wkrótce przed wybuchem powstania 22 grudnia 1862 r. i uwięziony w Cytadeli Warszawskiej. 13 maja 1863 został skazany na karę śmierci, którą dzięki wstawiennictwu francuskiej cesarzowej Eugenii zamieniono na więzienie (zachował obywatelstwo francuskie) na roboty w kopalniach nerczyńskich. Podczas odbywania drogi na zesłanie, został cofnięty do Petersburga i osadzony w twierdzy Szlisselburg. Wobec pogorszenia stanu zdrowia w 1870 został zesłany do Turkiestanu. Następnie w obawie przed ucieczką w 1879 r. został przeniesiony do Tomska, w 1884 do Irkucka, a później do Tunki. W trakcie zesłania na Syberii poznał m.in. Walerego Łukasińskiego (w twierdzy szlisselburskiej), a w Tunce także Józefa Piłsudskiego i jako jeden z lokalnych polskich autorytetów był jednym z jego mentorów. Był członkiem Ligi Polskiej.  Łącznie spędził 27 lat w uwięzieniu. W 1891 został zwolniony i wydalony z Rosji. Wówczas wrócił do Polski. Początkowo mieszkał w Krakowie, gdzie zajmował się dziennikarstwem, po czym przeniósł się do Lwowa i tam został urzędnikiem w wydziale solnym wydziału krajowego. Napisał wspomnienia „Siedem lat w Szlysselburgu” wydane we Lwowie w 1893 roku.  Zmarł 18 lutego 1904 r. 21 lutego w uznania zasług został pochowany na koszt Rady Miasta Lwowa na górce powstańców styczniowych Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie.