1504 Fundacja kościoła pod wezwaniem św. Michała Archanioła i św. Jana Chrzciciela

Archanioła i św. Jana Chrzciciela, wzniesiony w latach 1504-1525. Od 1526 roku świątynia pełniła rolę fary, w 1925 roku została podniesiona do rangi katedry.

***
Kościół pw. Najświętszej Maryi Panny oraz Rozesłania św. Apostołów Piotra, Pawła i Andrzeja oraz Wawrzyńca i Katarzyny pełnił funkcję kościoła parafialnego do 1525 roku. Wówczas siedziba parafii została przeniesiona do kościoła św. Michała i św. Jana Chrzciciela, zbudowanego w latach 1504-1525 z fundacji księżnej mazowieckiej Anny Radziwiłówny, małżonki księcia Konrada III (zmarł w 1503 r.) oraz jej synów Stanisława i Janusza. W ich imieniu sprawowała do 1518 roku regencję w ziemiach: warszawskiej, ciechanowskiej, łomżyńskiej i nowogrodzkiej, otrzymanych na sejmie piotrkowskim w 1504 roku od króla Aleksandra Jagiellończyka jako nadanie dla swoich synów. Czynnikiem wzmacniającym jej pozycję w ziemi łomżyńskiej miała być nowa fundacja kościelna, stanowiąca przygotowanie do wydania kilkanaście lat później przywileju prawa miejskiego. Prawdopodobnie dawny, drewniany kościół parafialny, podupadły na skutek upływu czasu nie nadawał się do tego, by stanowić ważny czynnik podnoszący prestiż władzy książęcej na tym terenie. Przekazany został bractwu literackiemu, zaś w pierwszej połowie XVII wieku sprowadzonym do Łomży benedyktynkom, które obok kościoła wybudowały klasztor. Świątynia ta zwana „starą farą” spłonęła w pożarze jaki miał miejsce w 1656 roku, odbudowana ponownie spłonęła w 1696 roku. Ponownie odbudowany kościół, który służył benedyktynkom jako świątynia zakonna został przez nie przekazany w 1763 roku zakonowi kapucynów, osiedlającemu się w Łomży, zaś siostry benedyktynki przeniosły się na folwark zwany Siedliska na Stokowej Górze, gdzie wybudowały nowy klasztor i kościół pw. Świętej Trójcy oraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Budowa nowego kościoła parafialnego została ukończona w 1525 roku, było to szczególną zasługą urzędującego od 1519 roku na stanowisku proboszcza ks. Jana Woysławskiego, kanonika warszawskiego i płockiego dzięki któremu nadano świątyni charakter bazylikowy, obniżając nawę główną i podwyższając nawy boczne. Świątynia otrzymała też sklepienie gwiaździsto-sieciowe. Po zakończeniu budowy w 1525 roku została przeniesiona do tej świątyni parafia. Po kilku latach (ok. 1531) biskup płocki Andrzej Krzycki konsekrował nowo wybudowaną świątynię. Pod koniec XVII wieku (1691-1692) kościół parafialny został przebudowany według projektu J. Sz. Bellotiego. Nadano mu charakter barokowy, podniesiono między innymi mury prezbiterium i wybudowano nowy szczyt zachodni. W takiej szacie architektonicznej świątynia przetrwała do końca XVIII wieku, dalsze prace budowlane i restauracyjne miały miejsce w następnych wiekach (1884- 1886, 1925, 1932-1934, 1953-1958).
Na podstawie zapisów wizytacyjnych z początku XVII wieku w kościele parafialnym znajdowało się kilkanaście ołtarzy (altarie): pw. św. Bartłomieja, św. Michała, św. Sebastiana, Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, św. Urszuli, św. Barbary, św. Stanisława, św. Walentego, Bożego Ciała, św. Maryi Magdaleny, św. Barnaby, św. Anny, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, św. Stanisława i Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
***

Ks.Waldemar Graczyk, Jolanta M. Marszalska, Kościelne dzieje Łomży od XV do końca XVIII wieku