Malanowska Aniela

Malanowska Aniela – polonistka, wychowawczyni pokoleń młodzieży. Urodziła się 10 grudnia 1922 roku w Grzymałach (pow. zambrowski), w rodzinie o głębokich tradycjach patriotycznych, z rodziców Apolonii (z domu Żyłowskiej) i Józefa Przeździeckich. Dziadek Jan Żyłowski walczył w Powstaniu Styczniowym w oddziale Skarżyńskiego. Dom dziadka Aleksandra Przeździeckiego po 1886 roku przez długi czas był ośrodkiem życia patriotycznego i kulturalnego wsi. W czasie II wojny światowej nie miała już obojga rodziców. W ruchu oporu była sanitariuszką i łączniczką oraz zajmowała się sprawami gospodarczymi Narodowej Organizacji Wojskowej – Armii Krajowej w powiecie zambrowskim. Starsza siostra Maria „Krystyna” – komendantka, sanitariuszka, łączniczka,  aresztowana po wyzwoleniu, odzyskała wolność w 1952 roku jako Żołnierz Niezłomny. Brat Zygmunt „Dąb”, „Wiesław” był komendantem NOW – AK na okręg zambrowski. Zginął 23 czerwca 1944 roku w bitwie z Niemcami w Czerwonym Borze. Ten okres i problematyka stały się treścią książki Anieli Malanowskiej „Z dziejów walk z okupantami w powiecie zambrowskim w latach 1939-45”, która – zdaniem prof. dr hab. Tomasza Strzembosza – jest pozycją wyjątkową i wartościową, dokumentującą działalność obozu narodowego od powstania pierwszych struktur organizacji po krwawą bitwę w Czerwonym Borze (wydana w 2003 roku). Po wojnie, w roku 1948 zdała maturę w Liceum Ogólnokształcącym w Łomży. Po ukończeniu polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim wróciła do Łomży i podjęła pracę jako polonistka w szkole, którą wcześniej ukończyła. Zaszczepiona w młodym wieku chęć służby, potrzeby działania oraz wzorce osobowe, z którymi miała szczęście spotkać się w szkole i na uczelni – jak jej polonistka i dyrektorka dr Stanisława Osiecka oraz prof. Julian Krzyżanowski, prof. Witold Doroszewski – zaowocowały jej czynnym udziałem w życiu dydaktycznym i wychowawczym szkoły. Wspierana przez koleżanki i kolegów była inicjatorką wielu przedsięwzięć wychowawczych. W tym samym roku wznowiła przedwojenne pismo szkolne „Głos ucznia”. Inicjowała i realizowała spotkania młodzieży z pracownikami nauki, spotkania autorskie, wyjazdy do teatru i opery. Utworzyła w szkole koło polonistyczne o kierunku dialektologicznym. Dzięki współpracy z prof. Witoldem Doroszewskim i doc. Barbarą Falińską założyła w 1967 roku zespół gwaroznawczy „Po–Gwarki”, który pod kierunkiem naukowym badał gwarę Ziemi Łomżyńskiej i sąsiednich terenów. Organizowała wakacyjne obozy gwaroznawcze. Setki zebranych przez młodzież kwestionariuszy zostało wykorzystanych w Słowniku Gwar Mazowieckich wydanym przez Uniwersytet Warszawski. Dzięki staraniom profesor Malanowskiej i jej rozległej korespondencji powstało Muzeum Szkoły, uroczyście otwarte w 1975 roku, w 70. rocznicę strajku szkolnego z 1905 roku. Należała do Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Przy okazji odbywających się Zjazdów Nauczycieli i Wychowanków Szkół Ziemi Łomżyńskiej organizowała tematyczne wystawy w muzeum szkolnym, nawiązywała nowe kontakty i wzbogacała zasoby muzeum. Organizowała sesje i sympozja związane z historią oświaty łomżyńskiej, np. sesja poświęcona tajnemu nauczaniu w powiecie łomżyńskim w latach 1941-1944, historii Gimnazjum Męskiego w latach 1862-1915 pod przewodnictwem prof. dr. hab. Henryka Samsonowicza i wiele innych. Jako badaczka oświaty łomżyńskiej publikowała w wydawnictwach Towarzystwa Przyjaciół Ziemi  Łomżyńskiej. Jest autorką opracowania „Prywatne pensje żeńskie w Łomży w XIX i na początku XX wieku”. Dziełem Jej życia, któremu poświęciła 10 lat pracy badawczej i organizacyjnej jest praca zbiorowa – solidna i szczegółowa monografia „380 lat szkoły średniej ogólnokształcącej w Łomży 1614-1994”, wydana w 2004 roku. Powstaniu tego wymagającego ogromnej wiedzy opracowania patronował  prof.  dr hab. Henryk Samsonowicz. W przedmowie do książki napisał: „ (…) wypełnia lukę w piśmiennictwie na temat mazowieckiej oświaty. Nie tylko kreśli dzieje placówek oświatowych miasta lecz także pozwala wejrzeć (…) w historię samej Łomży (…)” W konkursie organizowanym przez Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych MTK im. St. Herbsta na pracę o Mazowszu i Podlasiu w 1995 roku książka została wysoko oceniona, a prof. Aniela Malanowska otrzymała nagrodę.  W trakcie pracy zawodowej uzyskała nobilitujący tytuł ministerialny profesora oświaty szkoły średniej. Ceniona przez władze oświatowe, szanowana i lubiana przez nauczycieli, uczniów i rodziców, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1994), Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1985). W uznaniu zasług rada pedagogiczna szkoły wyróżniła w 2005 roku panią Profesor Honorowym Medalem (nr 1) za zasługi dla Szkoły. Na emeryturę przeszła w 1978 roku.  Zmarła 29 lutego 2015 roku w otoczeniu najbliższej rodziny. Spoczęła w grobowcu rodzinnym na zabytkowym cmentarzu przy ulicy M. Kopernika.