Orłowski Mendel

Orłowski Mendel (Meir), syn Samuela, fabrykant w Łomży. Urodził się w Pułtusku w 1880 roku. Nie wiadomo, kiedy przybył do Łomży, do której został wysłany przez swego brata jako agent polskich fabryk maszyn rolniczych. Postanowił wytwarzać urządzenia i maszyny. Z pomocą teścia M. Grosmana z Ostrołęki otworzył w 1901 roku w Łomży pierwszą ślusarnię mechaniczną. Zatrudniający kilkudziesięciu robotników zakład zajmował murowany dom z przybudówką przy ulicy Giełczyńskiej 21 wraz z przyległym placem, graniczącym z terenami klasztoru sióstr Benedyktynek. Ślusarnia przekształciła się w Odlewnię Żelaza i Fabrykę Maszyn Rolniczych – taką nazwą posługiwały się zakłady w 1918 roku. W 1909 roku z inicjatywy Sendera Brzozy została utworzona przy warsztatach ślusarskich Orłowskiego rzemieślnicza szkoła zawodowa, dla której warsztaty służyły jako baza do ćwiczeń zawodowych. Szkoła przetrwała do I wojny światowej. W 1926 roku Orłowski kandydował do Rady Powiatowej Kasy Chorych z powiatu łomżyńskiego i miasta Łomży ze strony właścicieli, po wyborach został wybrany do Zarządu Kasy. Fabryka Mendla Orłowskiego w 1925 r. nosiła nazwę: Odlewnia Żelaza, Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych w Łomży. Produkowała maszyny rolnicze dla średnich i mniejszych gospodarstw. Jej specjalnością były „maneże wszelkich systemów, młocarnie szerokomłotne, sztyftowe i cepowe, wialnie, sieczkarnie, młynki na razówkę i pytel, brony sprężynowe systemu Osborne’a, oraz noże do sieczkarń bębnowych”. Firma wykonywała też zamówienia na odlewy z modeli własnych i nadesłanych. W 1926 roku uroczyście obchodzono 25- lecie fabryki. Główna uroczystość miała miejsce 17 grudnia, a uczestniczyło w niej wielu znamienitych gości oraz wszyscy pracownicy. Podczas tego spotkania Mendel Orłowski przekazał ówczesnemu Prezydentowi Łomży Władysławowi Świderskiemu kwotę 1000 zł z prośbą o przekazanie ich na rzecz chrześcijańskich i żydowskich instytucji filantropijnych. W dniach 16-23 września 1928 roku w Białymstoku w parku letnim zwanym „Zwierzyniec” odbyła się Wojewódzka Wystawa Rolniczo–Przemysłowa. Firma Orłowskiego zaprezentowała tam swoje maszyny i narzędzia rolnicze i otrzymała dyplom honorowy pierwszego stopnia za młocarnię szerokomłotną „Orłowianka”. Według Księgi Żydów Łomżyńskich zakłady Orłowskiego stały się znaną wytwórnią maszyn w Polsce, zatrudniającą ponad pięciuset robotników w kilku filiach w różnych miastach. Pracownicy zakładów Orłowskiego stanowili trzon organizacji związkowej Metalowców w Łomży. Pod koniec lat dwudziestych Orłowski rozszerzył zakres działalności. Został przedstawicielem General–Motors w Polsce na powiaty : łomżyński, ostrowsko-mazowiecki, kolneński i ostrołęcki. Przy Placu Zambrowskim został otwarty Auto-Salon zaopatrzony w samochody ciężarowe i osobowe marki Chevrolet. Mendel Orłowski był nie tylko przemysłowcem, ale także działaczem społecznym i samorządowym. Należał do aktywistów związku „Odrodzenie”, pełniąc funkcję zastępcy przewodniczącego, był prezesem drużyny strażackiej, wspierał datkami żydowski fundusz narodowy i był członkiem komitetu krajowego organizacji Robotnik Syjonistyczny. W 1925 roku Mendel Orłowski wyjechał do Palestyny, a po powrocie do Łomży na zebraniach przedstawiał życie Żydów w nowo powstających osiedlach. W sierpniu 1915 roku po wkroczeniu wojsk niemieckich do Łomży zarząd miasta pozostawiono w gestii Komitetu Obywatelskiego, ale już pod koniec roku władze niemieckie rozwiązały Komitet i powołały, zgodnie z Ordynacją z 15 .06.1915 roku, Zarząd Miasta i członków Rady Miejskiej, wśród których znalazł się Mendel Orłowski. Pierwsze posiedzenie tej Rady odbyło się 1 stycznia 1916 roku. 1 listopada 1916 roku natomiast została ogłoszona nowa miejska ordynacja wyborcza, na podstawie której w marcu 1917 roku odbyły się wybory do rady miejskiej. Wśród wybranych 24 radnych znalazł się ponownie Mendel Orłowski. Pierwsze posiedzenie wybranej Rady odbyło się 4 kwietnia 1917 roku. Po opuszczeniu Łomży przez Niemców w 1918 roku, dotychczasowa rada miejska pozostała w swoim dotychczasowym składzie do wyborów przeprowadzonych 4 maja 1919 roku. Dopiero 28 lutego 1926 roku odbyły się wybory uzupełniające do Rady Miejskiej wybranej w 1919 roku. Wybory te przeprowadzone były na podstawie list wyborczych z 1919 roku. Do wyborów stanęło 6 komitetów wyborczych, z których lista nr 1 zdobyła dwa mandaty, które otrzymali Jankiel Giełczyński i Mendel Orłowski. Kolejne wybory do Rady Miejskiej odbyły się 9 października 1927 roku . Wśród siedmiu komitetów, które wprowadziły swoich radnych znalazło się ugrupowanie Syjonistów liczące siedmiu radnych, a wśród nich Mendel Orłowski. Rada ta została rozwiązana 1 kwietnia 1934 roku. Tak więc przynajmniej przez kilkanaście lat Orłowski działał w samorządzie miejskim Łomży. W 1939 roku, po wejściu do Łomży Rosjan, Orłowski został aresztowany i zesłany na Syberię wraz z żoną, synową (żoną Symchy) oraz dwiema córkami. Syn Szmuel został zmobilizowany do wojska polskiego, natomiast drugi syn, Symcha został aresztowany przez bolszewików i wywieziony do Rosji. Mendel Orłowski po wojnie powrócił z zesłania, następnie wraz z żoną wyemigrował do Argentyny, do córki i zięcia N. Giełczyńskiego. Tam także próbował założyć fabrykę odlewów i części do maszyn. W 1949 roku wraz z żoną wyjechał do Izraela, do drugiej córki i jej męża adwokata Szalita, który w czasie wojny, jako polski oficer przebywał w niemieckiej niewoli, a po wojnie zawędrował do Izraela. Żona Orłowskiego przybyła do Izraela rozbita i wyczerpana, dopadła ją tam ciężka choroba i po krótkim czasie zmarła. Mendel Orłowski w Izraelu pracował jako urzędnik w domu handlowym. Jego dalsze losy pozostają nieznane.