1655 Zniszczenia wojenne w czasie potopu szwedzkiego

Po wybuchu wojny polsko-szwedzkiej (potop szwedzki) w 1655 roku i wkroczeniu do miasta wojsk szwedzkich, Łomża została zniszczona, a mieszkańcy poddani grabieżom i kontrybucjom. Podczas działań wojennych w regionie dużą rolę odegrali Kurpie.

***
Przed wojnami z II połowy XVII wieku, na całym Mazowszu Łomża przeszła szereg klęsk elementarnych, która spowodowała średni spadek liczby domów między 1564 a 1617/20 aż o 22%. Łomża jednak jako jedno z niewielu miast nie odnotowała realnego spadku dochodów, ale jego wzrost na poziomie + 6,79 %, Ostrołęka zaś miała wskaźnik +9,15%. W I połowie XVII stulecia w mieście odnotowano epidemie: w roku 1624-25 i 1652-3. Do tego dodać jeszcze trzeba pożary odnotowane dla lat: 1590, 1620, 1624, 1631 1635, 1643, 1651- łącznie 7. Uchwała sejmiku łomżyńskiego z 1647 roku wspomina : srogie zrujnowanie miasteczka przez różne plagi i nawiedzenia boskie nie tylko domy, kamienice, ratusz, ale i ulice zrównane z ziemią, ostatnie pozostałe pustkami ostały. Może to razem oznaczać, że kryzys demograficzny obserwowany na Mazowszu już w I połowie XVII wieku dotknął także i Łomżę, jej upadek nie nastąpił z powodów ekonomicznych, ale za sprawą klęsk elementarnych. W roku 1636 wymienia lustracja 120 domów i 29 komorników, co dawałoby szacunkowo liczbę mieszkańców na poziomie zaledwie 750 osób i już wtedy oznaczało ich ponad czterokrotny ubytek.
Kolejna przyczyna zapaści demograficznej tkwiła w zniszczeniach wojennych. W przywileju królowej Ludwiki Marii Gonzagi z 1658 roku wprost czytamy, że miasto Łomża zostało wówczas zrównane z ziemią. W lustracji z 1673 roku czytamy, iż włók osiadłych gruntu miejskiego w Łomży było wówczas zaledwie 12, czyli zaledwie piątą część ogółu gruntów. Zniszczeniom potopu i III wojny północnej towarzyszyły kolejne epidemie. Pierwsza przyszła w roku 1657. Najstraszniejsze żniwo zebrała jednak zaraza z lat 1708-1710. W samym tylko kolegium jezuickim choroba zabiła 25 zakonników, czyli niemal całkowicie wyludniła placówkę. I znów trzeba wymienić jeszcze całą serię pożarów z lat: 1678, 1696, 1701, 1708.
***

Radosław Lolo, Łomża w okresie nowożytnym 1418-1795