1823 Żydzi z prawem do osiedlania się mieście

Żydzi uzyskali od Namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka pozwolenie zamieszkiwania w całym mieście. W ciągu kilku następnych lat w obręb miasta włączono osiedle Rybaki, zamieszkałe dotąd w większości przez ludność żydowską. W 1879 roku w Łomży rozpoczęto budowę synagogi przy ul. Senatorskiej, zniszczonej podczas II wojny światowej.

***
Żydzi łomżyńscy należeli początkowo do kahału śniadowskiego. W 1811 roku liczba Żydów w Łomży wzrosła tak znacznie, że zwrócili się oni do prefekta departamentu o utworzenie odrębnej gminy wyznaniowej. Wkrótce wybudowano drewnianą bożnicę. Kolonia żydowska liczyła wówczas już ok. 1000 osób. Początkowo władze usiłowały wprowadzić zakaz osiedlania się Izraelitów, poza obszarem ulic: Żydowska, Rybaki, Kaznodziejska, ale w 1823 roku Żydzi uzyskali od Namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka pozwolenie zamieszkiwania w całym mieście. Fakt ten miał pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy miasta, gdyż Żydzi dźwignęli ożywiający się handel, a w konsekwencji wybudowali wiele nowych domów. W 1832 roku w obręb miasta włączono osiedle Rybaki, zamieszkałe dotąd w większości przez ludność żydowską, co statystycznie zwiększyło liczebność tej grupy wśród mieszkańców miasta.

Pod koniec XIX w. gmina żydowska w Łomży dokonała bardzo ważnej inwestycji. Około 1880 r. u zbiegu ulic Senatorskiej i Giełczyńskiej wzniesiono wielką synagogę. Co ciekawe, już w 1835 r. znany architekt Henryk Marconi stworzył dla Łomży projekt synagogi w stylu mauretańskim. Projekt synagogi, jeden z pierwszych i nielicznych w jego dorobku, nie doczekał się jednak wtedy realizacji.
***

Danuta Bzura, Od zaborów do odzyskania niepodległości