Maciej ze Starej Łomży

Maciej ze Starej Łomży herbu Rawicz, biskup chełmski urodził się w Starej Łomży. Jego herb, przedstawiający pannę na niedźwiedziu, figuruje na najstarszych pieczęciach miejskich; służył do końca XVIII w., zapomniany w XIX w. Aktualnie jest herbem gminy Sawin w woj. lubelskim, która od bpa Macieja otrzymała ok. 1492 r. prawa miejskie. Maciej wstąpił do zakonu we Lwowie. Został kanonikiem lwowskim, a zarazem – pisarzem na dworze Kazimierza Jagiellończyka, z którego wsparcia został biskupem w dniu 19 marca 1484 r. Władysław Abraham w książce zatytułowanej „Założenie biskupstwa łacińskiego w Kamieńcu Podolskim”, wydanej we Lwowie w 1912 roku pisze m.in.: „Kto był jego ojcem – nie wiadomo. Długosz podaje tylko imię jego matki Anny, a jego samego chwali jako »virum sensatum, factivum et eloquentem». W chwili zamianowania był pisarzem królewskim, kanonikiem lwowskim i plebanem w Bóbrce i Busku. Na Czerwonej Rusi i we Lwowie spotykamy go już w r. 1465, a w r. 1469 posiadał parafię w Bóbrce i był równocześnie pisarzem ziemi halickiej. Jako elekt kamieniecki występuje dopiero w końcu 1482 r., prekonizacyę zaś uzyskał na konsystorzu z 19 marca 1483 r., lecz sprawę opłat kuryalnych załatwił dopiero w kwietniu 1484 r. Po konsekracyi podążył prawdopodobnie do swej dyecezyi, bawi jednak w sierpniu 1485 r. we Lwowie w czasie bytności królewskiej i udaje się wraz z królem do Śniatyna a w r. 1486 spotykamy go znowu przy królu w Wilnie. W latach następnych po roku 1489 staje nieraz przed sądem grodzkim we Lwowie jak i konsystorskim lwowskim, tu głównie z powodu spraw dotyczących swych parafii w Busku i Kołomyi, którą to ostatnią zapewne już jako biskup dla pomnożenia dochodów otrzymał. W swej dyecezyi zaznaczył swą działalność udzieleniem odpustów spalonemu kościołowi Dominikanów w Smotryczu 23 października 1487 r., niedługo jednak pozostał na stolicy kamienieckiej, gdyż już w początku 1488 r. zyskał nominacyę królewską na biskupstwo chełmskie. W charakterze elekta chełmskiego przebywa w październiku 1488 r. na dworze królewskim w Korczynie, następnie w czerwcu 1490 r. na sejmie w Krakowie, chociaż papież dokonał jego translacyi na katedrę chełmską już wcześniej 14 maja 1490 r.” W latach 1475-77 król i książęta mazowieccy posyłali Macieja z misją dyplomatyczną m.in. do Kaffy (region w Etiopii) i chana Menggli I Gireja – założyciela państwa Tatarów krymskich i jako pierwszy przekazał królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi wiadomość o jego detronizacji. W Królewcu, dzięki jego zabiegom, jedno z przedmieść otrzymało nazwę „Łomżyńskie”. To także spowodowało, że Łomża zaliczana była w tym czasie do trzeciego miasta na Mazowszu – po Warszawie i Płocku. Maciej ze Starej Łomży przez sześć lat sprawował urząd biskupa w diecezji kamienieckiej. 14 marca 1490 r. otrzymał we władanie biskupstwo chełmskie. Był ósmym biskupem w historii diecezji. Diecezja liczyła w tym czasie 42 parafie, a jej roczne dochody wynosiły ok. 60 florenów w złocie. Dla porównania: biskup krakowski osiągał dochody przekraczające 150 florenów. Z chwilą objęcia władzy w diecezji przystąpił w pierwszej kolejności do ponowienia starań związanych z przeniesieniem stolicy biskupiej z Chełma do Krasnegostawu. Maciej ze Starej Łomży zmarł 12 września 1505 roku. Nie wiadomo, ile lat przeżył. Są także problemy z precyzyjnym ustaleniem miejsca jego pochówku. Najprawdopodobniej spoczął w dawnym kościele parafialnym pw. Wszystkich Świętych, istniejącym w Krasnymstawie już pod koniec XIV w. Była to świątynia murowana z cegły, w stylu gotyckim. W latach 1490-1776 pełniła równocześnie funkcję kościoła katedralnego. Dziś nie ma już po niej śladu – została rozebrana w 1810 r.